Mężczyźni nosili płócienne koszule, a ich świąteczne wersje były wykonywane ze zdecydowanie lepszej jakości materiałów - z wybielanego lnu. Do ich tworzenia wykorzystywane były szerokie płaty tkaniny, bowiem te gęsto marszczono. Ozdabiane były haftem angielskim bądź atłaskowym, który był umieszczany na mankietach, kołnierzu oraz na przodzie. Rzeszowiacy wypuszczali koszule zawsze na spodnie, którą przewiązywano pasem wąskim i długim, wykonanym z wyprawionej na biało skóry.

CZYTAJ TAKŻE:

TAK WYGLĄDAŁA DĘBICA BLISKO STO LAT TEMU>>

Zdobienie pasa można zasadniczo rozróżnić na dwie części, tj. opasającą i zwisającą. Pierwsza była podzielona na odcinku za pomocą mosiężnych koluch, które je łączyły. Do nich przyczepione były także wykonane z mosiądzu łańcuszki. Trzy szeregi drobnych warkoczyków z zielonego safianu zdobiło część opasającą na długości ok. 90 cm. Pomiędzy nimi nabijano dwa rzędy mosiężnych pereł. Część zwisająca zdobiona była wyłącznie gwiazdkami, kółkami i stemplami. Koniec pasa zwisał luźno z boku. Do stroju świątecznego używano również pasa krakowskiego, który służył do opasywania sukmany.

Męska rzecz

Gacie czyli spodnie szyte z płótna, mogły pełnić zasadniczo dwie role zarówno spodni wierzchnich, jak i bielizny. Pierwsze szyło się z lnianego samodziału, natomiast drugie z lnu bądź też materiału konopnego. Sukieniaki natomiast były zrobione z niebieskiego sukna. Swój pierwszy sukieniak mężczyzna otrzymywał, gdy dane mu było iść do ślubu. Te szyto z płótna, lecz później zaczęto się wzorować na bardziej współczesnej modzie miejskiej. Nogawki, zwężane od kolan, wpuszczane były w buty i lekko wykładane na cholewy. Kawalerowie oraz młodzi mężczyźni ozdabiali spodnie oblamówkami czyli podłużnymi aplikacjami z czerwonego sukna zdobionymi różnokolorowym jedwabiem. Dolną krawędź spodni dekorowała natomiast wełniana włóczka.

Kamizelki, inaczej kamizole wykonane były, podobnie jak spodnie, z niebieskiego sukna. Sięgały one poniżej biodra. Na froncie kamizelka dekorowana była guzikami (do czterech rzędów) oraz niezależnie od nich biegnącymi rzędami „kwiateczków” z krótko strzyżonej włóczki. Po jej bokach znajdowały się kieszenie przykrywane wycięte w trzy płytsze lub głębsze zęby.

Ubiorem wierzchnim były sukmany w kolorze brązowym, uszyte z grubego i bardzo sztywnego płótna. Zdobione były sznurkami, które kręcono z włóczki kolorowej. Taka sukmana posiadała cztery rzędy równoległe, pomiędzy które doszywane były zygzakowato cieniutkie sznureczki. Ich szlak biegł wzdłuż kołnierzyka, następnie spadał wzdłuż rozcięcia na przodzie aż do pasa. Klapki przy mankietach oraz kołnierzu, jak również poły sukmany były obszywane suknem czerwonym. Pojedyncze supełki, wiązane co dziesięć centymetrów, uzupełniały zdobienie ze sznurka. Innym nakryciem wierzchnim w stroju męskim była płótnianka, która nie posiadała żadnych dekoracji, a za zapięcie służyła prosta haftka.

W stroju męskim obowiązywały dwa typy obuwia – polskie oraz węgierskie. Pierwsze miało zgrabniejszy kształt oraz było noszone z reguły w dni świąteczne. Drugie zwieńczone było podbijanymi podkówkami obcasem. Stopy owijane były onuckami. Niekiedy wkładano również wiechcie słomy dla większego utrzymania ciepła. Mężczyźni latem zakładali słomiane kapelusze, które wykonano z żytniej plecionki. W dni świąteczne nosili natomiast czarne i makowe nakrycia głowy, zdobione kolorowymi sznurkami bądź szeroką taśmą z aksamitu. Sznury opadały luźno na rondo kapelusza, zaś tasiemkę dekorowało się pawimi piórami i błyszczącymi ozdobami.

A jak rzecz miała się z paniami?

Rzeszowianki zaplatały włosy w jeden bądź dwa warkocze. Zaczesywano je na gładko z przedziałkiem pośrodku. Warkocze ozdabiano wstążką wiązaną w kokardę lub bukiecikiem kwiatów, który był wpinany u nasady. Młode dziewczęta ubierały w dni chłodniejsze wełniane chusty, które wiązały zawsze pod brodą. Z kolei czepiec był ubierany po raz pierwszy przez kobiety w dniu ich ślubu. Od tego momentu stawał się ich codziennym nakryciem głowy. Chusty szyte były z białego płótna i zdobione były haftem angielskim lub atłaskowym. Czepiec miał kształt podkowy, zaś chusta była trójkątna. Ten pierwszy szyto z jedwabnego gładkiego materiału lub prążkowanej bawełny, zdobiąc go dodatkowo cekinami i koralikami. Kobiety na czepiec zakładały chusty wiązane pod brodą lub nad czołem.

Koszule damskie szyto z dwóch rodzajów materiałów. Część górna , widoczna, była wykonana z cienkiego samodziału lnianego, który był dobrze wybielony. Czasami wykorzystywano fabryczne płótno bawełniane. Część dolna była wykonana z materiałów o gorszej jakości, z reguły był to samodział lniany. Koszula szyta była w kroju podobnym do przyramkowego, z karczkiem. Doszywano proste plecy, przody oraz rękawy i wszywane w dole w mankiety. Kołnierzyk lub mały dekolt wykańczał koszulę przy szyi. Do haftowania używane były nici białe, z czasem do grona dołączyły także niebieskie oraz czerwone.

CZYTAJ TAKŻE:

DOŻYNKI I ŻNIWA NA ARCHIWALNYCH ZDJĘCIACH>>

Końcem XIX wieku zaczęto nosić aksamitne gorsety. Były one zapinane na małe haftki, czasem po prostu je sznurowano. Początkowo, gorsety były w kolorze wyłącznie czarnym, lekko dopasowane, a od pasa w dół biegły łukowato doszywane tacki. Wykonywano je bez większych niuansów, dopiero w późniejszym okresie wykorzystywano cekiny w różnych kolorach. Na początku gorsety zdobiono skromnie naszywanymi wzdłuż krawędzi oraz brzegów metalowym sznureczkiem oraz rzędami srebrnych cekinów. Modnym stał się w późniejszym czasie haft koralikowy. 

Katanka służyła za kobiecy kaftan. Wykorzystywano materiały wełniane oraz bawełniane, a za zapięcie służyły małe, szklane guziki. Katanki wykonane z płótna i batystu ozdabiane były haftem angielskim oraz atłaskowym, z kolei wełniane wełniane wersje dekorowane były aplikacjami aksamitnymi z doszywanymi motywami koralikowymi. Pierwotnie, spódnice były szyte z białego płótna. Noszono także wersje wełniane w przeróżnych kolorach.

Zapaski, jak również spódnice ulegały różnym przemianom na przestrzeni lat. Szyto je z tego samego materiału, co spódnice i ozdabiano bardzo bogatym haftem, płaskim i dziurkowanym, nicią białą bądź niebieską i czerwoną. Okryciem wierzchnim była wielka chusta, która zakrywała prawie całą kobiecą sylwetkę. Innym rodzajem odzienia wierzchniego były płótnianki szyte według tego samego wzoru, co męska wersja - różnice pomiędzy nimi pojawiały się przy zdobieniach.

Strój damski uzupełniały buty polskie - bardzo podobne do męskich, jednakże zakończone niższą cholewą. Rzeszowianki nosiły ozdobne, jedwabne wstążki, które wykonano w dwóch rodzajach. Starsze były gładkie i jednokolorowe. Wstążkami zawiązywano korale i zdobiono naszyjniki, przywiązywano je do katanki lub gorsetu. Wplatane były również w warkocze. Ważnym elementem stroju były także korale, które to kobiety otrzymywały w posagu. Nosiło się je najczęściej w kilku sznurach z największym z kamieni pośrodku sznura.

A gdzie taki strój rzeszowski można zobaczyć na żywo? Cóż, z pewnością na występach Zespołu Pieśni i Tańca "Rzeszowiacy" im. Janusza Mejzy, którzy służyli nam pomocą merytoryczną i udostępnili zdjęcia tego niezwykłego, podkarpackiego ubioru - za co serdecznie im dziękujemy.