94 lata od wielkiego pożaru Zamku Dzikowskiego w Tarnobrzegu. Zobacz archiwalne fotografie [ZDJĘCIA]

Cała tragedia rozpoczyna się niewinnie, od rozpalonej lampy. W wyniku bardzo dużych mrozów instalacja wodociągowa w Zamku zamarza. Służba od pewnego czasu stara przywrócić jej sprawność ogrzewając rury lampami benzynowymi. Tuż po północy 21 grudnia 1927 roku, służący robi obchód całego budynku, ale nie zauważa tlącego się na strychu ognia.

CZYTAJ TAKŻE: KOLEKCJA DZIKOWSKA WRÓCIŁA DO TARNOBRZEGA

Płomienie dostrzega prawdopodobnie około 3 nad ranem służąca, która budzi mieszkającego w Zamku wraz ze swoją rodziną, bibliotekarza - Michała Marczaka. Zdając sobie sprawę z zagrożenia dla bezcennych zbiorów kultury narodowej, które znajdują się w zamkowej bibliotece, stara się je ratować z pomocą służby, a potem także zaalarmowanych mieszkańców Dzikowa oraz uczniów gimnazjum, w którym uczył. Przybyła straż pożarna z powodu zamarzniętych hydrantów stara się ugasić pożar śniegiem.

NA RATUNEK

Zbiory znajdujące się w bibliotece stara się ocalić 18 osób, w większości uczniowie gimnazjum, a wraz z nimi Alfred Freyer, lekkoatleta, ośmiokrotny mistrz Polski i 14-krotny rekordzista kraju w biegach na długich dystansach. Płonący strop Sali Wielkiej gdzie znajdował się księgozbiór zapada się, zabijając 9 osób, w tym Freyera. Kilka minut później komendant policji zarządza bezwzględną ewakuację z budynku. Część bezcennych zbiorów udaje się uratować.

Pożar szalał przez całą środę, 21 grudnia. Oparła mu się tylko część zachodniego skrzydła. Była to najstarsza, pochodząca ze średniowiecza część zamku. Akcja ratowania dzieł kultury, mimo tragedii, była sukcesem. Uratowano wiele starodruków, niemal wszystkie rękopisy i dużą część pozostałego księgozbioru. Ocalały pamiątki po hetmanie Janie Tarnowskim, niemal wszystkie obrazy, część rzeźb.

W czasie pożaru właściciel zamku, hrabia Zdzisław Jan Tarnowski przebywał w Krakowie, a jego matka, Zofia z Zamoyskich Tarnowska, wówczas 90-letnia, pozostała w Dzikowie i została uratowana z płonącego zamku.

CZYTAJ TAKŻE: ZANIM ODKRYTO SIARKĘ. ZDJĘCIA DAWNEGO TARNOBRZEGA

Pogrzeby ofiar pożaru były przygnębiające dla całej tarnobrzeskiej społeczności. 23 grudnia na cmentarzu w Miechocinie pochowano Freyera (nagrobek Alfreda sfinansowano ze składek kibiców z całej Polski - te pieniądze miały mu pomóc wyjechać na obóz przedolimpijski), Janinę Kocznerównę i Józefa Gila. 31 grudnia odbył się pogrzeb pozostałej szóstki bohaterów, a trumnę ze szczątkami najuboższego Bronisława Wiącka nieśli członkowie rodu Tarnowskich.

KOLEKCJA WRÓCIŁA DO DOMU

Po 94 latach ponownie w dawnej rezydencji rodu Tarnowskich została scalona cała Kolekcja Dzikowska. W Muzeum Historycznym Miasta Tarnobrzega można było w niedzielę, 19 grudnia, zobaczyć ponad tysiąc eksponatów o różnej wartości. Wśród nich genialne dzieła sztuki, obrazy, rzeźby, miniatury, a także fantastyczna kolekcja sreber, która przez lata znajdowała się w Zamku w Łańcucie.

- Można powiedzieć, że bez tej ofiary nie byłoby teraz Kolekcji Dzikowskiej w Tarnobrzegu, w Zamku Dzikowskim. Chcemy oddać hołd tym, którzy wykonali ten bohaterski gest i ruszyli ratować te wszystkie bezcenne dzieła sztuki, rękopisy, książki oraz starodruki. Dlatego też symbolicznie tuż przed kolejną rocznicą tej tragedii udało nam sie pokazać to wszystko co wróciło "do domu".

- mówi Tadeusz Zych, dyrektor tarnobrzeskiego Muzeum Historycznego.

Kolekcja Dzikowska już wkrótce będzie ponownie dostępna dla zwiedzających. Zobacz zdjęcia z odbudowy zamku w naszej galerii.